معرفی استاندارد روشنایی محیط های کار  BS EN 12464-1:2021

استاندارد BS EN 12464-1:2021 که به روشنایی محیط های کار داخلی اختصاص دارد، یکی از استانداردهای معتبر اروپایی است که با هدف بهبود شرایط بصری، افزایش بهره‌وری و کاهش خستگی ناشی از دید طراحی شده است. این استاندارد توسط کمیته فنی CEN/TC 169 تهیه شده و نسخه جدیدی از استاندارد قبلی (BS EN 12464-1:2011) محسوب می‌شود.

این استاندارد بر ایجاد شرایط مناسب نوری تاکید دارد که افراد بتوانند وظایف بصری خود را به‌صورت کارآمد و دقیق انجام دهند. همچنین اثرات غیرتصویری نور، مانند تاثیر بر ریتم شبانه‌روزی و سلامت روانی، نیز مورد توجه قرار گرفته است.

چرا استاندارد BS EN 12464-1 مهم است؟

در محیط های کاری داخلی، نور مناسب نقش حیاتی در کاهش خستگی، افزایش دقت، و بهبود عملکرد افراد دارد. به عنوان مثال:

  • در یک دفتر کاری، توزیع مناسب نور و اجتناب از بازتاب‌های مزاحم روی مانیتورها می‌تواند از خستگی چشم جلوگیری کند.
  • در کارگاه‌های صنعتی، روشنایی کافی و یکنواخت در محل انجام کارهای دقیق، مانند مونتاژ قطعات کوچک، به کاهش خطاها و افزایش ایمنی کمک می‌کند.

بخش‌های کلیدی استاندارد

  1. معیارهای طراحی روشنایی:

    این استاندارد معیارهای متنوعی را برای طراحی روشنایی تعریف می‌کند، از جمله:

    • توزیع یکنواخت نور: تمام مناطق کاری باید به‌طور یکنواخت روشن شوند تا از ایجاد سایه‌ها و خیرگی جلوگیری شود. چراغ های لاین نوری با روشنایی کافی و پخش نور یکنواخت، و همچنین چراغ های دانلایت با نور دیفیوز شده، گزینه های مناسبی برای تامین روشنایی عمومی مناصق کاری هستند.
    • محدودیت خیره‌کنندگی (Glare): استاندارد روش‌هایی را برای کاهش خیرگی ناشی از منابع نور، مانند استفاده از شیلد یا قرار دادن چراغ‌ها در زوایای مناسب، ارائه می‌دهد.
    • نمایش رنگ‌ها: استفاده از نورهایی با شاخص نمود رنگ (Ra) بالای 80 توصیه شده است تا رنگ اشیاء و پوست افراد به درستی نمایش داده شود.

  2. اثرات نور بر انسان:

    نور نه تنها بر کیفیت دید، بلکه بر خلق‌وخو، تمرکز، و عملکرد فرد نیز تاثیر دارد. پیشنهاد می کنیم مقاله روشنایی انسان محور را مطالعه فرمایید. برای مثال:

    • استفاده از نور طبیعی در محیط‌های کاری می‌تواند حس سرزندگی و شادابی را افزایش دهد.
    • تغییرات دمای رنگ نور (از نور گرم به سرد) در طول روز می‌تواند ریتم شبانه‌روزی بدن را تقویت کند.

  1. طراحی روشنایی برای تجهیزات دارای صفحه نمایش:

    یکی از موارد مهم در این استاندارد، طراحی نور برای محیط‌هایی است که افراد با مانیتورها کار می‌کنند. این محیط‌ها باید دارای:

    • سطح روشنایی مناسب (بین 300 تا 500 لوکس)
    • محدودیت بازتاب‌های نور روی صفحه نمایش باشند.
نورپردازی خطی اداری خطوتار با چراغ لاین نورانه

تغییرات مهم در نسخه جدید استاندارد

استاندارد نسخه 2021 تغییرات قابل توجهی نسبت به نسخه قبلی داشته است، از جمله:

  • تمرکز بیشتر بر نیازهای انسانی: جداول مربوط به روشنایی فعالیت‌های مختلف، نیازهای بصری و غیر بصری افراد را بیشتر در نظر گرفته‌اند.
  • اضافه شدن ضمیمه‌های کاربردی:
    • مثال‌هایی برای طراحی روشنایی دفاتر و کارگاه‌های صنعتی.
    • دستورالعمل‌هایی برای کاهش خیرگی و اثرات استروبوسکوپی.

برای مثال، در یک کارخانه مونتاژ قطعات الکترونیکی، استاندارد پیشنهاد می‌کند که روشنایی محیط حداقل 1000 لوکس باشد تا جزئیات کوچک به‌خوبی دیده شوند. همچنین استفاده از سیستم‌های کنترل نور برای تنظیم شدت نور در ساعات مختلف روز توصیه شده است.

نکات طراحی بر اساس استاندارد

برای طراحی روشنایی محیط‌های کاری داخلی، این مراحل توصیه می‌شود:

  1. تعیین مناطق کاری: ابتدا مشخص کنید که کدام مناطق بیشترین نیاز به نور دارند (مانند میزهای کار، دستگاه‌های تولید، یا راهروها).
  2. انتخاب منابع نور مناسب: استفاده از منابع LED با بازده بالا و قابلیت تنظیم شدت نور (Dimming) توصیه می‌شود.
  3. محاسبه یکنواختی نور: روشنایی محیط باید به‌طور یکنواخت توزیع شود تا از ایجاد نقاط تاریک یا خیلی روشن جلوگیری شود.

جمع‌بندی

استاندارد BS EN 12464-1:2021 ابزاری ارزشمند برای مهندسان و طراحان روشنایی است که به آن‌ها کمک می‌کند محیط‌های کاری بهتری ایجاد کنند. رعایت این استاندارد نه تنها به بهبود عملکرد و راحتی کارکنان کمک می‌کند، بلکه تاثیر مثبتی بر ایمنی، کاهش هزینه‌های انرژی، و افزایش رضایت عمومی خواهد داشت.

برای مثال، در یک دفتر کار بزرگ، می‌توان با استفاده از روشنایی LED قابل تنظیم و ترکیب آن با نور طبیعی، محیطی با روشنایی دلپذیر و کم‌هزینه ایجاد کرد که کارکنان در آن احساس راحتی کنند و بهره‌وری بیشتری داشته باشند.