نورپردازی مناسب در محیط‌های آموزشی

نورپردازی مناسب برای آموزشگاه‌ها و محیط‌های آموزشی

نورپردازی مناسب در محیط‌های آموزشی تاثیر قابل توجهی بر یادگیری، تمرکز و سلامت دانش‌آموزان و معلمان دارد. نور مناسب می‌تواند به افزایش بهره‌وری، کاهش خستگی چشم و ایجاد محیطی دلپذیر برای آموزش کمک کند. این مقاله به بررسی اصول و راهکارهای طراحی روشنایی و نورپردازی در آموزشگاه‌ها و محیط‌های آموزشی می‌پردازد.

اهمیت نورپردازی در محیط‌های آموزشی

نورپردازی مناسب در محیط‌های آموزشی اهداف مختلفی را دنبال می‌کند:

  • افزایش تمرکز و بهره‌وری: نور مناسب باعث تقویت فعالیت‌های ذهنی و کاهش خستگی می‌شود.
  • ایجاد راحتی بصری: روشنایی مطلوب از خستگی و آسیب چشم جلوگیری می‌کند.
  • بهبود رفاه روانی: نورپردازی مناسب محیطی آرامش‌بخش و دلپذیر برای یادگیری ایجاد می‌کند.

انواع روشنایی در محیط‌های آموزشی

طراحی نورپردازی در محیط‌های آموزشی باید ترکیب متعادلی از سه نوع لایه روشنایی باشد:

  • نور محیطی: برای تأمین روشنایی یکنواخت در فضاهای آموزشی از لایه نور محیطی استفاده می شود. چراغ خطی LED با پخش نور یکنواخت و به صورت توکار، روکار یا آویز گزینه ای مناسب برای این منظور می باشد.
  • نور وظیفه‌: برای فعالیت‌های خاص مانند مطالعه، نوشتن یا استفاده از تجهیزات دیجیتال، نیاز به روشنایی کافی و بدون خیرگی و سایه داریم که می تواند توسط چراغ های آویز ویا چراغ های با نور متمرکز تامین شود.
  • نور تأکیدی: برای برجسته کردن تخته‌ها، صفحه‌ های نمایش‌ و یا آثار هنری آموزشی از اسپات لایت ها با نور هدفمند استفاده می شود.

نکات مهم در طراحی نورپردازی

انتخاب دمای رنگ مناسب:

دمای رنگ مناسب برای محیط‌های آموزشی باید در محدوده 3500 تا 5000 کلوین باشد. نورهای خنک‌تر (4000 کلوین و بالاتر) می‌توانند باعث افزایش هوشیاری و تمرکز شوند، در حالی که نورهای گرم‌تر برای فضاهای استراحت یا فعالیت‌های آرامش‌بخش مناسب‌تر هستند.

نور طبیعی در محیط‌های آموزشی:

بهره‌گیری از نور طبیعی در فضاهای آموزشی اهمیت ویژه‌ای دارد. پنجره‌های بزرگ، نورگیرها و پرده‌های قابل تنظیم به کاهش مصرف انرژی و بهبود سلامت دانش‌آموزان کمک می‌کنند. با این حال، باید از خیرگی و سایه‌های نامطلوب جلوگیری شود.

استفاده از چراغ های  LED:

چراغ‌های LED به دلیل مصرف انرژی پایین، طول عمر بالا و انعطاف‌پذیری در تنظیم شدت و دمای نور، گزینه‌ای ایده‌آل برای محیط‌های آموزشی هستند. این چراغ‌ها می‌توانند در لایه های نور محیطی، وظیفه‌ و تأکیدی به کار روند.

توجه به روشنایی تخته‌ها و صفحه‌نمایش‌ها:

استفاده از نور متمرکز برای تخته‌ها و همچنین سیستم‌های نورپردازی غیرمستقیم برای جلوگیری از انعکاس روی صفحه‌نمایش‌ها ضروری است.

روشنایی یکنواخت:

نورپردازی باید به گونه‌ای باشد که هیچ نقطه‌ای از فضا خیلی کم‌نور یا پرنور نباشد.

انعطاف‌پذیری در نورپردازی:

امکان تنظیم شدت نور برای تطابق با نیازهای مختلف آموزشی، مانند کار گروهی یا فعالیت‌های فردی، بسیار اهمیت دارد.

پروژه روشنایی دانشکده علوم پزشکی دانشگاه البرز کرج، چراغ خطی لاین روکار نورانه

نورپردازی در فضاهای خاص

  • کتابخانه: نورپردازی در کتابخانه‌ها باید به گونه‌ای باشد که راحتی و تمرکز در حین مطالعه را فراهم کند. استفاده از چراغ‌های قابل تنظیم در میزهای مطالعه توصیه می‌شود.
  • آزمایشگاه‌ها: روشنایی وظیفه‌ برای میزهای کار و تجهیزات آزمایشگاهی ضروری است.
  • سالن‌های اجتماعات و آمفی‌تئاترها: استفاده از سیستم‌های نورپردازی قابل کنترل برای هماهنگی با ارائه‌ها و برنامه‌ها اهمیت دارد.
نورپردازی دانشکدگان هنرهای زیبا دانشگاه تهران، نورانه

صرفه‌جویی در انرژی

استفاده از حسگرهای حضور و نور، سیستم‌های کنترل هوشمند و چراغ‌های LED در محیط‌های آموزشی می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و مصرف انرژی کمک کند. این راهکارها به‌ویژه در فضاهای بزرگ و پرتردد مثل سالن‌های اجتماعات و راهرو ها بسیار مؤثر هستند.

نتیجه‌گیری

طراحی روشنایی در محیط‌های آموزشی باید با در نظر گرفتن نیازهای بصری، روان‌شناختی و آموزشی کاربران انجام شود. با انتخاب منابع نوری مناسب، استفاده از فناوری‌های نوین، و طراحی دقیق، می‌توان محیطی سازنده و دلپذیر برای یادگیری ایجاد کرد.

طبق استاندارد BS EN 12464-1:2021، شدت روشنایی مناسب برای کلاس‌های درس باید حداقل 300 لوکس باشد، در حالی که برای فعالیت‌های دقیق‌تر مانند مطالعه یا آزمایش‌های آزمایشگاهی، این مقدار باید به 500 لوکس افزایش یابد. همچنین، برای تخته‌های وایت‌برد یا تابلوهای آموزشی شدت روشنایی 500-750 لوکس توصیه می‌شود.

این مقادیر به تمرکز بهتر دانش‌آموزان و راحتی معلمان کمک می‌کند و تأثیر مثبتی بر فرایند یادگیری دارد.