طراحی روشنایی و نورپردازی فروشگاه / مراکز خرید
نور از جمله عوامل مهم و اثر گذار در طراحی داخلی محیط فروشگاهی می باشد، که در جهت ایجاد محیط خرید منحصر به فرد بر اساس برند و هویت محیط و هم چنین در جهت افزایش فروش به وسیله جلب توجه خریداران به محصولات، عمل می کند. طراحی روشنایی و نورپردازی فروشگاه با توجه به رنگ، کنتراست، کنترل و بهره وری انرژی صورت گرفته و متناسب با کالای مورد عرضه و فضای معماری منحصر به آن می باشد.
اهداف نورپردازی فروشگاه
طراحی نورپردازی فروشگاه بر اساس عوامل کیفیت و کمیت روشنایی، تاثیر آن بر نمایش و فروش کالا، تاثیر بر فضای کلی فروشگاه و هویت برند، ارزیابی شده و توجه طراح به مواردی مثل: طول عمر چراغ، کارایی سیستم، شاخص رندر رنگ، یکپارچه سازی و کنترل نور روز، پخش نور مناسب، ویژگی های زیبا شناختی، هزینه، کنترل سیستم روشنایی و انعطاف پذیری، تحقق یک نورپردازی ایده آل فروشگاهی که اهداف زیر را دنبال می کند، ممکن می سازد.
- جذب مشتریان: اولین هدف از انجام نورپردازی فروشگاه، معطوف به بعد زیبایی شناختی فضا بوده و در جهت ایجاد محیطی امن و راحت و کارآمد برای خریداران عمل می کند که، باعث جذب و ترغیب آن ها برای خرید می شود.
- برندسازی: نورپردازی فضای فروشگاه، این امکان را به شما می دهد که، با برقراری ارتباط احساسی با مخاطب، احساسی که می خواهید مشتریان نسبت به کار شما داشته باشند را در آن ها تقویت کنید.
- تاکید و تمرکز بر کالای مورد نظر: نمایان کردن ویژگی های کالا از جمله رنگ، بافت، فرم و... به واسطه نورپردازی تاکیدی صحیح، از جمله اهداف اصلی طراحی روشنایی فروشگاه بوده که مخاطب شما را در جهت انتخاب بهتر و آگاهانه تر کالا هدایت می کند. مضاف بر این که نورپردازی تاکیدی کالا، در جلب توجه مشتریان و افزیش فروش تاثیر بسزایی دارد.
- کنترل انرژی: با رعایت اصول طراحی روشنایی فروشگاه با استفاده از چراغ های کم مصرف، هزینه های نورپردازی کاهش یافته و بشترین بازدهی با کمترین مصرف انرژی حاصل می گردد.
عوامل موثر در طراحی نورپردازی فروشگاه
در طراحی نورپردازی فروشگاه، عوامل مهمی از جمله نوع کالا، تناسبات فضا، مخاطب کالای مورد عرضه و پیام مورد نظر برند و هم چنین عناصر مهم طراحی مثل دمای رنگ نور، انعکاس نور، ایجاد کنتراست، بهره وری انرژی و... باید مورد توجه قرار گیرند.
دمای رنگ نور
نور سفید به سه دسته کلی گرم، خنثی و سرد دسته بندی شده و بر حسب واحد اندازه گیری کلوین، سنجیده می شود. به طور معمول، دمای رنگ های کمتر از 3300 کلوین به عنوان سفید گرم، بین 3300 تا 5000 کلوین به عنوان سفید طبیعی و بیشتر از 5000 کلوین به عنوان سفید سرد دسته بندی می شود. انتخاب نور با دمای رنگ مناسب فضا و محصول مورد عرضه، از عوامل مهم و قابل توجه در طراحی روشنایی فروشگاه می باشد که بر نحوه نمایش کالا و جلب توجه خریدار و هم چنین بر ایجاد احساس فضا بر مخاطب تاثیر می گذارد. نورهای گرم باعث ایجاد فضایی صمیمی و آشنا می شود و فضا را کوچکتر می کند. این در حالی است که نورهای سرد باعث ایجاد حس وسعت فضا شده و نورهای خنثی، احساس راحتی را برای مخاطبان به وجود می آورد. احساس راحتی خریداران موجب افزایش مدت زمان توقف آن ها در فروشگاه شده و امکان خرید را افزایش می دهد.
شاخص رندر رنگ (CRI)
شاخص رندر رنگ یا CRI، معیاری است که نشان می‌دهد چگونه یک منبع نور رنگ اشیاء را در مقایسه با یک منبع نور مرجع (نور خورشید) نشان می‌دهد. هر چه CRI منبع نور بالاتر باشد، رنگ‌ها بهتر و طبیعی‌تر نشان داده می‌شوند. برای ارائه محصولات فروشگاه، مقدار CRI 80 تا 100 توصیه می شود.
انعکاس
انعکاس نور از سطوح گوناگون از جمله مواردی است که در طراحی روشنایی فروشگاه باید در نظر گرفته شود. بافت سطوح و متریال آن ها در انعکاس نور نقش بسزایی داشته و باید مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال: انتخاب متریال براق برای سقف فروشگاه، ممکن است حواس پرتی و انحراف بصری ایجاد کند. در عوض، استفاده از متریال مات برای سقف به ایجاد یک فضای گرم منجر می شود. استفاده از رنگ سفید در طراحی داخلی فروشگاه و تاثیر آن بر انعکاس نور، از موارد حائز اهمیت می باشد چرا که استفاده از این رنگ در طراحی دکوراسیون فروشگاه از طرفی منجر به کاهش سایه قفسه ها و اجناس روی هم شده و از ایجاد مزاحمت بصری جلوگیری می کند. این در حالی است به واسطه ویژگی ناآرام بودن و مواج بودن رنگ سفید، ممکن است استفاده نادرست و نابجا از آن منجر به خیرگی و آزار بصری گردد.
نسبت کنتراست
استفاده از کنتراست و ایجاد تیرگی و روشنی در طراحی روشنایی فضای فروشگاهی، باعث برجسته تر کردن مناطق خاصی از فضا و کالاها به صورت هدفمند و در جهت ایجاد جلب توجه مخاطب می شود.
ترکیب لایه های نور در طراحی روشنایی فروشگاه
در طراحی روشنایی فروشگاه و فضاهای داخلی، چهار لایه اصلی روشنایی وجود دارد: 1-نور عمومی یا محیطی، 2-نور تاکیدی، 3-نور وظیفه، 4-نور دکوراتیو
ترکیب صحیح و متناسب لایه های نور، موجب ایجاد عمق در فضا شده و فضا را دارای بعد می کند. هم چنین موجب ایجاد کنتراست در فضا از طریق تنظیم میزان روشنایی در لایه های مختلف نور می گردد. به طور مثال: نسبت کنتراست 2:1 ، با روشنایی تاکیدی دو برابر روشن تر از سطح روشنایی عمومی، کنتراست چشمگیری ایجاد نمی کند و به سختی قابل تشخیص می باشد. در حالی که نسبت کنتراست 30:1 یک اثر کانونی قوی روی آیتم های کانونی ایجاد می کند.
با توجه به توضیحات فوق، یک نورپردازی فروشگاهی مطلوب، از کنار هم قرار دادن صحیح چهار لایه نور ایجاد می شود. ترکیب صحیح و متعادل لایه های نور، محیط را به لحاظ کاربری، کارآمد و به لحاظ زیبایی شناسی، چشم نواز کرده و موجب ایجاد جذابیت بصری برای مخاطب می گردد.
نور عمومی
نور عمومی یا محیطی، منبع اصلی روشنایی در یک فضا است که می تواند از نور طبیعی روز، و یا نور مصنوعی، و یا ترکیبی از هردو باشد.
در طراحی روشنایی فروشگاه و فضاهای داخلی، نور عمومی به صورت ملایم و پراکنده در نظر گرفته می شود که باعث احساس راحتی مشتریان شده و احتمال توقف بیشتر آن ها در فروشگاه را در پی دارد. یک راه ساده برای دستیابی به این هدف، استفاده از چراغ های سقفی توکار می باشد. همچنین استفاده از وال واشر ها و دیوارکوب ها نور عمودی را ایجاد می کند که، فضای فروشگاه را بزرگتر کرده و محیطی دلنشین و مطلوب مخاطبان را ایجاد می کند.
نور وظیفه
نور وظیفه برای روشن کردن یک منطقه برای یک کار خاص استفاده می شود. نورپردازی وظیفه زمانی موثرتر است که به عنوان مکمل روشنایی عمومی در فضاهای کاری، اتاق های پرو، و روی میزهای پیشخوان صندوق استفاده شود. نورپردازی کارآمد باید سایه‌ها را در ناحیه نورانی خاص از بین ببرد و در عین حال از تابش خیره کننده چراغ یا سطوح خارج از آن جلوگیری کند.
نور تاکیدی
نور تاکیدی با استفاده از منبع یا منابع نوری متمرکز یا نقطه ای، موجب تاکید بر یک عنصر و یا کالای خاص در فروشگاه می شود، به فضا عمق می بخشد، ایجاد کنتراست میکند و یک نقطه کانونی برای نمایش کالا ایجاد می کند که موجب جلب توجه مخاطب و هدایت چشم او به سمت کالا می گردد. نورپردازی تاکیدی، با وضوح بخشیدن به شکل، بافت، رنگ و ویژگی های کالا باعث جذب مشتریان می شود. از نورپردازی تاکیدی برای برجسته کردن نقاط خاص از فضا، کالاهای مهم و... در سراسر فروشگاه استفاده می‌شود.
نور دکوراتیو
استفاده از نور دکوراتیو در طراحی روشنایی فروشگاهی، یک هدف دوگانه را دنبال می کند و علاوه بر نقش بسزای آن در ترکیب بندی لایه های نور، هدفی زیبایی شناختی را نیز دنبال کرده و به بهبود ظاهر فضا کمک می کند. عناصر مورد استفاده در نورپردازی دکوراتیو، چراغ های آویز، چراغ های دیوارکوب، لوستر، چراغ رومیزی و ... را شامل می شود. نورپردازی دکوراتیو از جمله عوامل مهمی در ایجاد احساس صمیمیت و راحتی در فضا می باشد که به توقف بیشتر مشتریان و افزایش فروش کمک می کند.
طراحی نورپردازی بخش های مختلف فروشگاه:
در هر فروشگاه فضاهای مختلفی وجود دارد: ویترین، قفسه‌ها، راهرو ها، میزهای کالا، اتاق پرو .. . از این نظر، در طراحی نورپردازی فروشگاه علاوه بر تامین نور عمومی فضا، باید کاربری هر منطقه نیز در نظر گرفته شود، چون هر منطقه به نور خاص خود نیاز دارد.
نورپردازی ویترین:
ویترین فروشگاه اولین نقطه تماس با مشتری است، زیرا اولین تاثیر را روی مشتری ایجاد می کند و باعث جذب مشتری به داخل فروشگاه می گردد. در ویترین مغازه و فروشگاه استفاده از اسپات لایت ها و چراغ های ریلی برای نورپردازی تاکیدی و برجسته کردن شکل و بافت محصولات نمایش داده شده رایج است.
نورپردازی قفسه ها:
پس از ورود به فروشگاه، توجه مشتری به محصولات موجود در قفسه ها بسیار مهم است. بنابراین، یکی از مناطق فروشگاهی است که نورپردازی در آن بیشترین اهمیت را دارد و باید از کیفیت بالایی برخوردار باشد. برای نورپردازی قفسه ها بهتر است از چراغ های LED با نور سفید روشن استفاده کنید.
نورپردازی اتاق های پرو:
اتاق پرو یک فضای تعیین کننده برای خرید است، بنابراین ایجاد فضایی دلپذیر و جذاب بسیار مهم است و نور باید رضایتمندی را در مشتری ایجاد کند. نور ملایم و پراکنده با منابع غیرمستقیم، روشنایی مطلوبی فراهم می کند، و ظاهر خریدار را تحسین می کند (یعنی بدون سایه های نامطلوب). برای این کار از چراغ هایی در کناره های آینه استفاده کنید. این نوع نور به کاهش سایه های ناشی از چراغ های بالای سر کمک می کند. و اگر بخواهیم در مصرف انرژی صرفه جویی کنیم، می توان از سنسورهای حرکتی استفاده کرد تا نور فقط زمانی روشن شود که شخصی در داخل اتاق باشد.
نورپردازی میزهای کالا:
در طراحی روشنایی فروشگاه، میز های کالا از اهمیت زیادی برخوردار هستند، زیرا محل قرارگیری کالاهای با اهمیت و یا کالاهای دارای تخفیف می باشند. برای نورپردازی این ناحیه بهتر است از چراغ های وظیفه و یا آویز ها استفاده کنید.
انتخاب نوع چراغ در نورپردازی فروشگاه
پس از بررسی اصول و عوامل موثر بر طراحی روشنایی مطلوب فروشگاه، به مرحله انتخاب چراغ و منبع روشنایی می رسیم. ما در این مقاله، بر اساس ویژگی ها و کاربرد هر کدام از چراغ ها در طراحی نورپردازی فروشگاه، آن ها را به 7 نوع اصلی دسته بندی کرده ایم:
1. چراغ های دانلایت:
یکی از رایج‌ترین انواع چراغ فروشگاهی که معمولا به صورت توکار در سقف نصب می شوند و روشنایی عمومی فضا را تامین می کنند، چراغ های دانلایت می باشند. این چراغ ها نور را به طور یکنواخت با حداقل سایه ها توزیع می کنند، از این رو در تامین نور عمومی فروشگاه می توانند انتخاب مطلوبی باشند. خرید و نصب این چراغ ها مقرون به صرفه بوده و انتخابی صحیح و مناسب برای شما در طراحی نورپردازی فروشگاه می باشد.
2. چراغ های ریلی
چراغ های ریلی از جمله انتخاب های مناسب در طراحی نورپردازی تاکیدی است. چراغ ریلی نورانه با قابلیت استفاده هم زمان از سه فاز و دیم این امکان را فراهم می کند که بتوانید با توجه به محل قرار گیری کالا ها، چراغ های اسپات را به سمت آنها تنظیم کنید و با دسته بندی نواحی، آنها را کنترل و دیم کنید.
3. چراغ های اسپات
چراغ اسپات یا نقطه‌ای به منظور برجسته کردن و تمرکز بر یک محصول یا یک نقطه خاص از فضا استفاده می‌شود. این چراغ ها که مستقیما بر روی دیوار یا سقف ثابت می شوند، نور متمرکز و تاکیدی را بر روی کالای مورد نظر ایجاد می کنند. همچنین از چراغ های اسپات به عنوان وال واشر به منظور عمق دادن به فضای فروشگاه و ایجاد بعد به فضای آن استفاده می گردد.
4. چراغ های آویز
چراغ آویز یکی از بهترین گزینه ها در طراحی روشنایی فروشگاه و اجرای انواع نورپردازی در فضاهای داخلی می باشد، زیرا قابلیت استفاده در نورپردازی وظیفه‌ای، تاکیدی و تزئینی را داشته و هم چنین به واسطه تنوع فراوان این نوع چراغ، گزینه های متعددی را برای انتخاب در اختیار شما قرار می دهد تا بر اساس نیازهای طرح خود، بهترین انتخاب ممکن را داشته باشید.
5. چراغ های خطی
استفاده از چراغ خطی در نورپردازی فروشگاه ها، به دلیل ظاهر ساده و مینیمال و هم چنین پخش نور یکنواخت آن ها ، انتخاب بسیار مناسبی می باشد. چراغ های خطی می توانند بهترین حالت نوردهی را در راهرو های فروشگاه ها داشته و به عنوان یک راهنمای مسیر در فضای فروشگاه عمل کنند.
6. چراغ های پنل LED
چراغ های پنل پرتو وسیع تری از نور می تابانند و نور محیطی کافی را بدون هیچ سایه ای به فضا می دهند. نور این چراغ ها، آزار بصری ایجاد نمی کند و هم چنین به واسطه نور دهی وسیعی که دارند، مناسب استفاده در نورپردازی فروشگاه با سقف بلند می باشند.
7. چراغ های دکوراتیو
نورپردازی دکوراتیو به فضا هویت و سبک می بخشد و علاوه بر ایجاد تاثیر بصری و زیبایی شناختی در مخاطبان، می تواند به تامین روشنایی عمومی محیط کمک کند.
جمع بندی
طراحی روشنایی فروشگاه، از جمله موارد بسیار مهم در جذب مشتریان و ایجاد یک تجربه منحصر به فرد در ذهن آن ها در راستای فروش بیشتر و ارتقاء برند می باشد. از این رو، نورپردازی صحیح و هدفمند یک فضای فروشگاهی در جهت رسیدن به هدف آن با رعایت مواردی که در ادامه آمده است، میسر خواهد شد:
- یک نورپردازی فروشگاهی مطلوب، باید فضای راحت، امن و کارآمد ایجاد کند.
- فضای فروشگاهی باید به اندازه کافی روشن باشد تا کالا ها از نور کافی برخوردار باشند.
- در انتخاب نوع رنگ نور چراغ ها دقت شود، رنگ‌های گرم‌تر باعث ایجاد صمیمیت و کوچکتر شدن فضا شده، در حالی که نور سفید سرد، فضا را مواج و نامتناهی می کند.
- از منابع نور یا CRI بالای 80 در روشنایی فروشگاه استفاه کنید تا کالاها با رنگ واقعی خود نشان داده شوند.
- از ترکیب لایه های نور به درستی استفاده گردد، استفاده از نورپردازی وظیفه برای میزهای پیشخوان، نورپردازی دکوراتیو برای قسمت های نشیمن و نورپردازی تاکیدی برای محصولات قابل توجه را در نظر بگیرید.
- برای روشنایی عمومی و پخش نور یکنواخت، استفاده از چراغ های سقفی توکار و چراغ های خطی انتخاب های عالی هستند.